Гісторыя. Чашніцкі раён. Пасляваенны перыяд

28 чэрвеня 1944 года Чашніцкі раён быў вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Было разбурана 187 населеных пунктаў, прычым спаленыя вёскі Чырвоная Раніца, Беларусь, Ярынова, Стайчаўка, Двор і іншыя так і не аднавіліся. Усяго было спалена 2440 двароў, знішчана звыш 3,5 тысяч чалавек. Звыш 1600 чалавек было адагнана ў Германію. Каля 7 тысяч загінула ў барацьбе з ворагам на франтах Вялікай Айчыннай вайны і ў партызанскіх атрадах.

Многія сем'і вымушаны былі жыць у землянках. Гаспадарка калгасаў і саўгасаў, а таксама сельскіх жыхароў была разрабавана. Гэта выклікала масавы голад і хваробы. Прадукцыйнасць сельскай гаспадаркі была вельмі нізкай. У першыя пасляваенныя годы праца калгаснікаў амаль не аплачвалася. За налічаныя працадні ў канцы года сяляне атрымлівалі невялікую колькасць зерня, алею і нязначную суму грошай. Такое ж становішча было і ў прамысловасці. Былі разбураны папяровая фабрыка «Чырвоная зорка», торфапрадпрыемства «1-е Мая», ільнозаводы ў Чашніках і Замачку, спіртзавод, чыгунка Орша–Лепель.Каля 70 % школ было знішчана, але ў многіх населеных пунктах школы пачалі працаваць ужо 1 верасня 1944 года.

Гісторыя. Чашніцкі раён. Вялікая Айчынная вайна

Ужо праз два тыдні пасля пачатку вайны 5 ліпеня 1941 года ўвесь Чашніцкі раён быў акупіраваны немцамі. Большую частку тэрыторыі раёна немцы занялі без баёў. Толькі каля вёсак Тоўпіна, Вялікія і Малыя Ліпавічы, Цотава, Горы праходзілі цяжкія баі часцей 17-й дывізіі з нямецка-фашысцкімі захопнікамі.

Ва ўсіх буйных населеных пунктах былі створаны нямецкія альбо паліцэйскія гарнізоны.

Гісторыя. Чашніцкі раён. Рэвалюцыйныя падзеі і ўстанаўленне савецкай улады

25 кастрычніка 2017 года ў Беларусь прыйшла вестка аб перамозе рэвалюцыі ў Петраградзе. Мірным шляхам улада перайшла ў рукі Савета рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў і на Чашніччыне, якая ў той час уваходзіла ў склад Лепельскага павета. Пачалося масавае рабаванне былых панскіх сядзібаў. Бальшавікамі былі створаны новыя органы ўлады: рэўкомы і валасныя камітэты.

Усталяванне Савецкай улады праходзіла ў вельмі складаных умовах. Сітуацыя абвастрылася блізкасцю лініі фронту і анархіяй, якая панавала ў канцы 1917 г. Напрыклад, у сярэдзіне снежня 1917 г. прыйшлі вайсковыя часці, якія называлі сябе «польскімі легіёнамі», і банды марадзёраў з салдат дэзерціраў. Яны ліквідавалі валасныя камітэты, адбіралі ў сялян хлеб, свойскую жывёлу і фураж.

Гісторыя. Чашніцкі раён. Дарэвалюцыйны перыяд

Населеныя славянамі, крывічамі-полаўцамі – нашымі далёкімі продкамі ў глыбокай старажытнасці, землі сучаснага Чашніцкага раёна ўваходзілі ў склад Полацкай зямлі. На тэрыторыі раёна існавалі два княствы – Лукомскае і Чарэйскае.

Чашніцкі раён займаў цэнтральнае месца ў Полацкім княстве і знаходзіўся паміж такімі гістарычнымі цэнтрамі як Полацк, Віцебск, Орша, Мінск. Землі раёна служылі арэнай ваенных сутычак і шмат разоў знішчаліся. Татарскае войска не кранула Чашніцкі раён, але ў канцы XII ст. пачаліся сутычкі полацкіх князёў з літоўцамі. У 1386 годзе, калі раздробленая на ўдзельныя княствы і паслабленая міжусобнымі сутычкамі Полацкая зямля была пад літоўцамі, тэрыторыя раёна зноў падверглася вогненнаму знішчэнню. 1432–1435 гг. азнаменаваліся новымі разбурэннямі. Свідрыгайла захапіў Лукомль і разграбіў Чарэйскае княства.

Немножко о замке

Сожалею, что в наших маленьких городах мало рождается исследователей, пропагандистов местной старины, тех, кто нарабатывал бы достойный материал и, тем самым, прославлял свой город. Оттого и о городах этих ничего не знают, иногда даже о самом существовании их…

Итак, когда-то, давным-давно, в этих местах на берегу Уллы стоял замок. Об этом в свое время сообщал в газете «Чырвоны прамень» преподаватель Витебского пединститута архитектор Юрий Якимович.[4]