Холокост в Толочине

Как и по всей Белоруссии, в Толочине и районе с первых дней оккупации гитлеровцы начали создавать гетто. Уже в период с июля по октябрь 1941 года были созданы спецпоселения в деревнях Славное, Обольцы, в Толочине, городском поселке Коханово.

В начале войны в квартире Зои Максимовны Киприянец, жительницы Толочина, находился на постое немецкий офицер. Однажды, убирая его комнату, Зоя Максимовна обратила внимание на один из печатных листков не совсем обычного вида, лежавший на столе. Оказалось, что это обращение Гитлера к солдатам и офицерам немецкой армии, в котором говорилось, что чем больше они убьют евреев и русских, тем лучшее будущее их ожидает. Офицер, очевидно, надеялся, что эти «русские свиньи» не знают немецкого языка, поэтому был так беспечен.

Толочинские евреи

Город Толочин основан в 1433 году как частное владение Витебской губернии Великого княжества Литовского. В 1604 году Лев Сапега основал здесь базилианский монастырь, больницу и школу.

В третьей четверти XVII века впервые упоминаются в исторических источниках новые еврейские поселения Бобр, Белыничи, Волковыск, Горы, Глуск, Дубровно, Крынки, Мир, Россь, Староселье и Толочин.

Гісторыя. Талачынскі раён. Пасляваенны перыяд

З руін і папялішчаў адраджаўся Талачын, пасёлкі і вёскі раёна. Больш за 10 гадоў спатрэбілася гораду, каб залячыць раны вайны. Людзі працавалі самааддана, стойка пераадольваючы пасляваенныя цяжкасці. Раённая газета «Чырвоны хлебароб» 25ліпеня 1944 г. паведамляла:

Гісторыя. Талачынскі раён. Вялікая айчынная вайна

У пачатку Вялікай Айчыннай вайны ўпартыя баі на тэрыторыі Талачынскага раёна вяла 1-я Маскоўская мотастралковая дывізія пад камандаваннем палкоўніка Я. Р. Крэйзера. Жорсткія баі разгарнуліся за Талачын. Увечары 5 ліпеня вораг захапіў аўтамагістраль Мінск–Масква на ўчастку ад Славеняў да Талачына. Неабходна было вызваліць горад і зноў авалодаць аўтастрадай. Каля 16 гадзін працягваўся бой за Талачын, на працягу сутак дывізія ўтрымлівала горад, які двойчы пераходзіў з рук у рукі. Савецкія войскі ўзялі ў палон каля 800 салдат і афіцэраў праціўніка, захапілі сцяг 47-га Берлінскага танкавага корпуса. У баях пад Талачыном вызначыліся батальёны капітанаў В. І. Былінкіна і П. І. Шурухіна (пазней двойчы Герой Савецкага Саюза). 9–10 ліпеня 1941 г. дывізія вяла абарончыя баі каля Коханава і нанесла значныя страты 18-й танкавай дывізіі праціўніка. 10 ліпеня, абараняючы мост цераз р. Друць, наводчык гарматы радавы М. М. Дзмітрыеў знішчыў 3 варожыя танкі, быў цяжка паранены. 31жніўня 1941 г. яму было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Гісторыя. Талачынскі раён. Рэвалюцыйныя падзеі і ўстанаўленне савецкай улады

У кастрычніку 1917 г. у горадзе ўстаноўлена Савецкая ўлада. Ваенна-рэвалюцыйныя камітэты, створаныя пры Саветах у Сянно і Оршы, пачалі мерапрыемствы па ўстанаўленні Савецкай улады. У лістападзе надзвычайны сход сялянскіх таварыстваў Аршанскага павета прыняў рэзалюцыю аб прызнанні і падтрымцы СНК і ажыццяўленні Дэкрэта аб зямлі, выбараў часовага бюро па сялянскіх справах. У лістападзе 1917 г. быў створаны Талачынскі местачковы Савет. У яго ўваходзіла 1008 салдат і 600 рабочых. Пры Савеце дзейнічалі аддзелы: народнай адукацыі, фінансавы, культурна-асветны, ваенны.