Царкоўныя запісы аб падзеях у Кажан-Гарадку 1795 – 1904 гг.

Згодна з царкоўнымі запісамі, у канцы XVIII стагоддзя амаль усіх памершых у Кажан-Гарадку хавалі на Цвінтары. На могілках за вёскаю — Могліцах — хавалі толькі бедных або чужых — “прышлых і ўбогіх”. У 1795 г. пахаванні уніятаў на Цвінтары практычна спыніліся. Чым гэта выклікана – невядома. Магчыма, у гэты час на Цвінтары пачаў дзейнічаць касцёл і Цвінтар перайшоў ад уніятаў да католікаў? Але магло быць і такое, што хаваць на Цвінтары было забаронена памешчыкам. Ды і цесным ужо стаў Цвінтар...

Бунты ХІХ стагоддзя: 1842–43, 1847, 1857 гады...

Для Кажан-Гарадоцкай парафіі, дзе дажываў свой век уніяцкі прэсвітэр Рыгор Шэмеціла, 3 красавіка 1822 года быў рукапаложаны новы святар — былы выхаванец Слуцкага духоўнага вучылішча Андрэй-Фелікс Іванаў Сушчынскі. Але айцец Рыгор не думаў уступаць сваё месца Сушчынскаму, і апошняму давялося шукаць службу ў Ровенскім уездзе на Валыні.

Уладальнікі і арандатары Кажан-Гарадка

Першае пісьмовая згадка аб уладальніках Кажан-Гарадка адносіцца да 1493 года. Тады “Гарадзец”, сяло маёнтка Лахва, было ўласнасцю Пятра Янавіча Мантыгірдавіча. Мантыгірдавічы — дзяржаўныя дзеячы і буйнейшыя землеўладальнікі Вялікага Княства Літоўскага ў XIV – XV ст. У час заключэння Гарадзельскай уніі браты Мантыгірдавічы прынялі герб “Вадвіч”. Уладальнік Кажан-Гарадка Пётр Мантыгірдавіч (па мянушцы “Белы”, каля 1440–1499) займаў высокія ўрадавыя пасады: намеснік браслаўскі, маршалак надворны ў 1480–82; староста луцкі, маршалак валынскі ў 1487; ваявода трокскі і кашталян земскі з 1491 г. Пасада ваяводы трокскага давала Пятру Мантыгірдавічу знаходзіцца ў “пярэдняй лаве” — бліжэйшым акружэнні Вялікага князя. У складзе дэлегацыі ВКЛ Пётр Янавіч Мантыгірдавіч некалькі разоў наведваў Маскву.

Хто ж збудаваў царкву?

Сярод даследчыкаў палескага драўлянага дойлідства не прынята выдзяляць архітэктурныя школы асобных майстроў па той прычыне, што імёны апошніх даўно забыты. Куды больш часта даследчыкі звяртаюць нашу ўвагу на рэгіянальныя асаблівасці архітэктуры ў цэлым, на мясцовую трансфармацыю архітэктурных стылей праз дапаўненне іх нейкімі адметнымі элементамі.

Феадальныя міжусобіцы

XVI стагоддзе, што прайшло ў няспынных войнах з Маскоўскай дзяржавай, вымусіла Вялікае Княства Літоўскае знайсці паратунак у зліцці з Каралеўствам Польскім — утварылася новая дзяржава, Рэч Паспалітая.

У кароткіх зацішшах паміж войнамі не спыняліся на нашых землях жорсткія разборкі паміж праваслаўнымі і каталіцкімі феадаламі. У часы каралявання Уладыслава IV Вазы (1632–1648) у адной з “Выпісак з кніг градскіх Пінскіх года 1647” утрымліваецца скарга на мяшчаніна віленскага “дзяржаўца Кажан-Гарадоцкага” Факенду, які выслаў “атрад баяр і людзей службовых з 100 чалавек на конях” са зброяй, косамі, бердышамі і віламі на манастырскія палі Дзяцелавіцкага праваслаўнага манастыра. Ва ўрочышчах Манцаў Дубок і Табарова Ніва манахі пасеялі грэчкі “13 бочак меры клецкай для харчавання ўбогіх шпіталя манастырскага”. На гэтыя палі і быў зроблены наезд — грэчку патапталі коньмі, скасілі, збілі бердышамі і кіямі. З-за адсутнасці настаяцеля манастыра скаргу склаў манастырскі служачы “Гладкі — ураднік Дзяцелавіцкі і Лунінецкі”.