Паўстанцы Палесся выдавалі газету "Лесное эхо", членамі рэдакцыйнай калегіі якой былі Ф.А. Казубоўскі, М.В. Вішнеўскі, Ф.І. Рамановіч, О.Ф. Растаргуеў, К.Ф. Русак, А.С. Карась.
15.01. Пасля ўступлення ў Лунінец часцей Чырвонай Арміі нямецкая дэлегацыя заявіла, каб чырвонаармейцы ачысцілі мястэчка для праходу яшчэ 50 тысяч іх войскаў з Гомеля. Немцы адкрылі агонь па чырвонай ахове, параніўшы трох і арыштаваўшы некалькі чалавек з Камуністычнага атрада. Інцыдэнт быў ліквідаваны на перамовах. Па дасягнутай згодзе станцыя аб'яўлялася нейтральнай, а мястэчка — у падпарадкаванні рэўкама. Нямецкі бок прынёс прабачэнні, вызваліў арыштаваных, вярнуў ім зброю. Рэўкам патрабаваў выплаціць параненым 90 тысяч рублёў.
У сярэдзіне студзеня 1919 г. пятлюраўцы і гайдамакі сканцэнтравалі свае сілы ў раёне г. Сарны і працягвалі наступленне. Стварылася складанае становішча.
У той жа час, 18 студзеня, упаўнаважаныя надзвычайнай камісіі па забеспячэнні Чырвонай Арміі камісары Дзмітрыеў і Гросман паведамілі ва Усерасійскі галоўны штаб І.І. Вацэцісу з Мінска (копія тэлеграмы была накіравана У.І. Леніну і Э.М. Склянскаму):
"Паўстанцкі атрад Ільіна, налічваюты тры тысячы, з'яўляецца амаль што адзіным абаронцам Лунінецкага ўчастка, у якім засталася каласальная колькасць маёмасці. На жаль, атрад, маючы добрага палітычнага кіраўніка ў асобе Ільіна, камандзіраванага ЦК РКІІ у раён Украіны, пакутуе ад адсутнасці вопытнага начштаба, ваенкіраўніка, таксама дрэнна забяспечаны абмундзіраваннем і абуткам". Паведамлялася, што атрад "мае па 10 рублёў на 4 месяцы кожнаму паўстанцу; таксама, нягледзячы на неаднаразовыя просьбы... Ваенны Савет Заходняга фронту не аказвае апошняму дапамогі, кінуўшы фактычна Лунінецкі ўчастак на Ільіна. Неабходна ваша тэрміновае садзейнічанне... у аказанні дапамогі людзьмі і маёмасцю, таксама неабходна прысылка Ільіну добрых баявых кіраўнікоў, таксама — прадпісанне штаба 17-ай стралковай дывізіі аб аказанні ў неабходны момант узброенай падтрымкі... Дзмітрыеў, Гросман".
Баі паўстанцкіх палескіх палкоў супраць гайдамакаў праходзілі пад Дубровіцай з 14 студзеня. Палескі рэўкам пасылае адну за другой тэлеграмы ў РВС рэспублікі з просьбай аб дапамозе: "...інакш страцім мільёны ваенных грузаў і дадзім магчымасць ўмацавання белагвардзейцам".
19.01. Паўстанцы нясуць вялікія страты ў жывой сіле. Сярод загінуўшых у баі ля вёскі Беражкі, што на паўднёвы захад ад м. Дубровіца, — ураджэнец с. Лунін Аляксандр Раманавіч Трухноў, чырвонаармеец 3-яй роты 2-га Палескага палка. Паўстанцы адступілі ад вышэйназваных населеных пунктаў да с. Высоцк і ст. Гарынь, утрымліваючы Рэчыцу, Столін, Манькавічы, Пераброды.
Напярэдадні ў Лунінец прыбылі эшалоны з усім саставам 152-га стралковага палка пад камандаваннем Я.В. Шэка і С.К. Дзергачова. 2 роты, батальённая кулямётная каманда і 2 палявыя гарматы былі пасланы па чыгунцы на дапамогу паўстанцам. Гэты атрад павінен быў засланіць Лунінец з поўдня ў выпадку прасоўвання пятлюраўцаў.
20.01. Атрад высадзіўся на станцыі Гарынь.
Кароткія біяграфічныя даведкі пра яго кіраўнікоў.
Якаў Васільевіч Шэка (1893 - 1938) удзельнічаў у першай сусветнай і грамадзянскай войнах, кавалер двух ордэнаў Чырвонага Сцяга. У 1917-ым — штабс-капітан, з чэрвеня 1918-га — у Чырвонай Арміі: памочнік камандзіра 5-га Быхаўскага палка, камандзір 152-га стралковага палка 17-ай стралковай дывізіі. Пасля вучобы працаваў ваенным карэспандэнтам, камандзірам для асобых даручэнняў Рэўваенсавета Першай Коннай арміі, начальнікам штаба 6-ай кавалерыйскай дывізіі. Закончыўшы Акадэмію Генштаба, служыў начальнікам інспекцыі кавалерыі Чырвонай Арміі, камандаваў 1-ай Томскай дывізіяй, быў памочнікам камандзіра 16-ай і 20-ай стралковых дывізій, камандуючага Маскоўскай ваеннай акругай, саветнікам ваеннага міністра Мангольскай Народнай Рэспублікі, а потым — на камандных пасадах у Паўночна-Каўказскай ваеннай акрузе. Рэпрэсіраваны.
Спірыдон Карпавіч Дзергачоў (1882 — 1944) удзельнічаў у трох войнах — першай сусветнай, грамадзянскай і Вялікай Апчыннай. Марак-балтыец, удзельнік Кастрычніцкай рэвалюцыі, у 1918 г. арганізаваў з сялян партызанскі атрад для барацьбы супраць нямецкіх акупантаў у родных мясцінах на Быхаўшчыне. Яго атрад стаў касцяком 152-га палка 17-ай стралковай дывізіі, а сам ён — камісарам. Пасля ранення ў 1920-ым у баях з белапалякамі арганізаваў дома камуну "Пралетарская рэспубліка" і стаў яе старшынёю. Актыўна ўдзельнічаў у стварэнні калгаса "Чырвоны баец". Нягледзячы на непрызыўны ўзрост, дабіўся ўступлення ў 1941-ым у Чырвоную Армію. Памёр ад ран у шпіталі ў Саратаўскай вобласці.
22.01. У штодзённай зводцы, падпісанай начальнікам гаспадарчай часткі палка Елістратавым, адзначана размяшчэнне падраздзяленняў 152-га палка: у Лунінцы — штаб палка, каманда сувязі, ветэрынарны лазарэт, палкавы склад; у Лагішчаве (так у дакументах ЦДАСА. — І.К.) — 1-ая рота і палкавая кулямётная каманда; у Крыўчыцах — 7-ая рота і ўзвод палкавой кулямётнай каманды; у раёне м. Дубровіца — 2-і батальён (4-ая і 6-ая роты) і батальённая кулямётная каманда, накіраваны ў раён Пінска — 1-ы батальён, 8-ая Смаленская рота, каманда коннай разведкі і музычная каманда.
Падзеі ў Пінску разгортваліся наступным чынам. На станцыі Парахонск да атрада Шэка далучыўся партызанскі атрад пад камандаваннем Е.І. Кавалевіча, былога унтэр-афіцэра з в. Калоднае. У ноч на 22 студзеня 152-і полк заняў Пінск. Але нямецкае камандаванне выступіла на баку пятлюраўцаў і прымусіла чырвонаармейцаў здацца ў палон.
Аб тым, што адбылося далей, успамінаў старшыня Палескага рэўкама Р.М. Астроўскі:
"...рэўкам пастанавіў не прапускаць эшалоны з Лунінца, якія вярталіся ў Германію, пакуль немцы не здадуць Пінск. У неабходных месцах мы расставілі кулямёты. У Лунінцы скапілася некалькі эшалонаў. Немцы не разумелі, чаму іх затрымліваюць. У рэўкам прыйшла група афіцэраў і 2 генералы. Сталі пратэставаць. Адзін з генералаў заявіў, што яны і без нашага дазволу змогуць паехаць у Пінск. Але рэўкам прадугледзеў гэта. Мы папярэдзілі, што пуці замініраваны і могуць быць узарваны разам з эшалонамі.
...Прыйшла дэлегацыя нямецкіх салдат. Мы растлумачылі ім прычыну затрымкі, прапанавалі правесці перамовы па прамому проваду з Пінскам і паведаміць нашы патрабаванні.
На плошчы адбыўся мітынг. Я выступіў з прамовай, у якой імкнуўся растлумачыць ім, хто мы і за што змагаёмся. Нямецкія салдаты заапладзіравалі, пачалі зрываць пагоны са сваіх афіцэраў. Паўстанцы ў Пінску былі вызвалены. Толькі адну нашу ўмову нямецкае камандаванне не выканала — гайдамакі не былі перададзены нам, яны збеглі да сваіх, перад адыходам абрабаваўшы мірных жыхароў. 25 студзеня чырвонаармейцы зноў занялі Пінск".
Рыгор Максімавіч Астроўскі (1890 — 1974) — удзельнік першай сусветнай і грамадзянскай войнаў, Кастрычніцкай рэвалюцыі, падпольнага руху ў Заходняй Беларусі. Нарадзіўся ў в. Остраў Пінскага павета. З 1914 г. — член партыі левых эсэраў, з 1918 — у РКП(б). Дэлегат II, IV, V з'ездаў Усерасійскіх Саветаў. У лістападзе 1917 г. — загадчык зямельнага аддзела Палескага павятовага рэўкама ў Лунінцы. На I з'ездзе Саветаў Пінскага павета зацверджаны наркамам земляробства павета. З прыходам акупантаў пераехаў у Смаленск. Старшыня Палескага рэўкама ў Лунінцы з канца снежня 1918 г. У 30-ыя гады працаваў памочнікам галоўнага пракурора транспарту СССР, пражываў у Маскве.
25.01. З данясення па камандзе: "Пятлюраўцы ў Дубровіцах. Сёння апошні эшалон немцаў выйшаў з Лунінца на Пінск. Немцаў больш няма ў Лунінцы. Шэка, Дзергачоў".
26.01. У Лунінец з Баранавіч прыбыў штаб і каманды 2-ой брыгады 17-ай стралковай дывізіі (камбрыг — Чэкатоўскі, ваенкам - Кудраўцаў).
У пятлюраўскіх войсках поўная дэзарганізацыя. Уздоўж чыгункі ад Лунінца да Дамбровіцы зачырванелі сцягі свабоды. Ільін тэрмінова адпраўляецца ў Оўруч дамовіцца з мясцовымі партызанамі аб сумесных дзеяннях.
Аднак Ільіна і яго загартаваных у штодзённых баях паплечнікаў чакаў удар у спіну. І ад каго? Ад начальніка 17-ай дывізіі Барзінскага. Не хацелася гэтаму валынскаму двараніну, каб чырвоныя байцы занялі Сарны, а потым і Дубна, дзе прытаілася яго радня. Барзінскі зрабіў усё, каб сарваць тактычныя і стратэгічныя планы войск Ільіна. На жаль, шмат што яму ўдалося. Быў упушчаны час. Да гэтага ж па сфабрыкаванаму абвінавачанню Ільіна аддалі пад суд трыбунала. Трыбунал, аднак, поўнасцю апраўдаў адданага справе рэвалюцыі камандзіра. А хутка падышла дапамога — новыя чырвонаармейскія часці. Захаваныя службамі Ільіна воінскія склады аказаліся як нельга дарэчы. Ізноў авалодалі чыгункай бронецягнікі, упрыгожаныя чырвонымі сцягамі.
20.02.1919. Стварылася становішча пагрозы Пінску і Лунінецкаму вузлу. Камандзір 2-ой брыгады Чэкатоўскі і ваенкам М.Н. Кудраўцаў вырашылі, што Ф.А. Казубоўскі не зможа належным чынам арганізаваць абарону. Начальнікам Пінскага баявога ўчастка быў назначаны камандзір 146-га стралковага палка А. Пятроў, які адразу ж з Лунінца накіраваўся ў Пінск. Камандзірам 2-га Палескага палка быў назначаны Каралёў, ваенкамам — Аляксей Іўлічаў, былы ваенны камісар Звянігарадскага павета Маскоўскай губерні.
24.02. У Лунінец прыбылі 3 роты 145-га стралковага палка. Тут жа з 14.02 знаходзіўся 146-ы полк з камандзірамі разведчыкаў, сувязі, акалодкам і інш. Адсюль яны накіроўваліся па чыгунцы ў раён Сарнаў для дзеянняў супраць пятлюраўцаў і гайдамакаў.
25.02. 2-і Палескі полк з Пінска пераведзены ў Кажан-Гарадок, штаб размясціўся на станцыі Лахва. Перадыслакацыя была звязана з цяжкім становішчам у палку: працягвалася партызаншчына, добраахвотнікі-сяляне, якія не мелі франтавога вопыту, былі няўстойлівымі ў баявых сутычках з праціўнікам, да таго ж яны выказвалі незадаволенасць адлучэннем ад камандавання любімага камандзіра.
26.02. Начальнікам Сарненскага баявога ўчастка назначаны А. Пятроў, які здаў Пінск камандзіру 148-га палка Раудэ і праз Лунінец накіраваўся са сваім палком на фронт да Сарнаў, дзе і загінуў 03.03.1919.
03.03. Узнікла рэальная пагроза Лунінецкаму чыгуначнаму вузлу як з поўдня, дзе дэмаралізаваны гібеллю камандзіра і стомленасцю 146-ы полк і 21-ы Валынскі полк, у склад якога ўваходзілі партызаны, адмовіліся выступіць на пазіцыі і пакінулі Сарны, так і з захаду, дзе польскія легіянеры буйнымі сіламі падышлі да самога Пінска, утрымаць які не было чым.
05.03. Ранішні поезд, які выйшаў з Пінска на Лунінец, быў абстраляны польскім раз'ездам у 8 вёрстах ад Пінска. Праз 2 гадзіны пасля інцыдэнту польскія войскі занялі Пінск. 148-ы полк, парушыўшы загад абараняць Пінск, паддаўся паніцы і збег, не ўступіўшы ў бой, па лясных дарогах і балотных гацях на Відзібор. Становішча Лунінецкага вузла станавілася крытычным. Камандзір 1-ай брыгады 17-ай стралковай дывізіі А. Баркоў і ваенкамбрыг Ф. Маёраў дакладвалі са станцыі Дубровіца ў Лунінец, што 21-ы Валынскі полк мітынгуе, "патрабуючы неадкладнага адводу іх у тыл на адпачынак, інакш усе разбягуцца, калі іх накіраваць на Дамбровіцы. У палку засталося не больш 150 чалавек, астатнія ж, мясцовыя, разышліся па хатах". Да канца дня камбрыг вымушаны быў адправіць рэшткі 21-га палка з раз'езда Белая ў Лунінец.
06.03. У Лунінец прыбылі начальнік 17-ай стралковай дывізіі Рыгор Міхайлавіч Барзінскі, ваенкамдыў Жано Іванавіч Лаур, начштаба Кахоўскі. Яны падпісалі аператыўны загад N 016, згодна з якім камбрыгу Баркову неабходна было працягваць адыход з боем на ст. Гарынь, знішчаючы масты, а камбрыгу Чэкатоўскаму — упарта абараняць Парахонск.
У той жа дзень былі размеркаваны сілы для абароны Лунінецкага вузла. Тры батальёны 152-гапалка, адна рота 145-га і артдывізіён з 6 гарматамі вылучаліся ў в. Лунін з мэтаю абароны подступаў да Лунінца. Адна-дзве роты накіроўваліся ў Лобчу з мэтаю вядзення разведкі на лініі Парахонск — Дубнавічы. Камандзе коннай разведкі было загадана заняць в. Багданаўка. 4-ая рота 145-га палка накіроўвалася ў Дзятлавічы для абароны і разведкі ў бок ст. Люшча, в. В.Мазуры.
09.03. Батальён 150-га палка пад камандаваннем Цімафеева выступіў у Лоўчу для змены 152-га. Яму было загадана заняць Парахонск, калі той не заняты палякамі, і вылучыць моцныя разведвальныя партыі на лінію Камень — Дубнавічы. У Багданаўку накіроўваўся Асобны добраахвотніцкі камуністычны атрад, сфарміраваны з мясцовай, поўнасцю беспартыйнай моладзі яшчэ ў пачатку студзеня, які адтуль павінны быў весці разведку на Пагост — Лагішын.
10.03. Камандзір АДКА далажыў у Лунінец, што раз'езд палякаў выяўлены ў в. Плоскінь у напрамку ракі Бобрык. 4-ая рота 145-га палка мела перастрэлку з легіянерамі каля Замошша, заўважаны яны былі таксама ў в. Заазер'е на Ясельдзе. На поўдзень ад Лунінца часці 1-ай брыгады адышлі на раз'езд Прыпяць. "Кругом вада", — адзначалася вясенняя паводка ў данясеннях. Гэты ўчастак у зводках і загадах працягваў называцца Сарненскім баявым. Камандзір 145-га палка К. Сямёнаў, ваенкам I.У. Маляўскі вызначылі сілы, якія абаранялі подступы да Лунінца з паўднёвага напрамку: тры батальёны 145-га палка, каманда конных разведчыкаў — 34 шаблі, па дзве гарматы 21-га Валынскага стралковага палка, 1-га і 2-га артдывізіёнаў, дзве гаўбіцы 33-га марцірнага дывізіёна. Дзве роты палка з дзвюма гарматамі склалі прамы авангард участка ля ст. Відзібор, дзве роты — бакавы авангард ля в. Беражное. Разведка вялася па лініі вёсак Сіціцк — Рухча — Глінка — Белауша. У выніку адступлення планавалася адыходзіць праз Давыд-Гарадок на Тураў — Жыткавічы.
Пятлюраўцы не наступалі з-за мацнейшай паводкі, многія з іх наогул адмаўляліся ваяваць супраць Чырвонай Арміі. Галоўным праціўнікам станавіліся войскі Польшчы, якія імкнуліся захапіць Лунінец і рухацца далей на Калінкавічы — Мазыр — Рэчыцу.
Подробнее...